Tết Đoan Ngọ hay còn được gọi là tết Đoan Dương, được tổ chức vào giờ Ngọ, ngày mùng 5 tháng 5 Âm lịch hằng năm.
Năm 2023, Tết Đoan Ngọ rơi vào thứ Năm, ngày 22/6 dương lịch.
Đây là một ngày tết truyền thống tại một số quốc gia Đông Á như Việt Nam, Triều Tiên, Đài Loan, Nhật Bản và Trung Quốc. "Đoan" có nghĩa là mở đầu, "Ngọ" là khoảng thời gian từ 11 giờ sáng đến 1 giờ chiều, ăn tết Đoan Ngọ là ăn vào buổi trưa. Đoan Ngọ tức là lúc mặt trời bắt đầu ngắn nhất, ở gần trời đất nhất.
Ở Việt Nam, Tết Đoan Ngọ còn được gọi với cái tên khá dân dã đó chính là "Tết giết sâu bọ". Hiểu đơn giản, đây chính là ngày phát động bắt sâu bọ, tiêu diệt bớt các loài sâu bệnh gây hại cho cây trồng.
Theo truyền thuyết kể lại, một ngày sau khi thu hoạch, nông dân ăn mừng vì trúng mùa nhưng sâu bọ năm ấy lại kéo dày ăn mất cây trái, thực phẩm đã thu hoạch. Mọi người đau đầu không biết làm cách nào để có thể giải được nạn sâu bọ này, bỗng nhiên có một ông lão từ xa đi tới tự xưng là Đôi Truân. Ông chỉ cho dân chúng mỗi nhà lập một đàn cúng gồm đơn giản có bánh tro, trái cây, sau đó ra trước nhà mình vận động thể dục. Nhân dân làm theo chỉ một lúc sau, sâu bọ đàn lũ té ngã rã rượi.
Lão ông còn bảo thêm: Sâu bọ hằng năm vào ngày này rất hung hăng, mỗi năm vào đúng ngày này cứ làm theo những gì ta đã dặn thì sẽ trị được chúng. Dân chúng biết ơn định cảm tạ thì ông lão đã đi đâu mất. Để tưởng nhớ việc này, dân chúng đặt cho ngày này là ngày "Tết diệt sâu bọ", có người gọi nó là "Tết Đoan ngọ" vì giờ cúng thường vào giữa giờ Ngọ.
Mâm cúng Tết Đoan Ngọ
Mâm cỗ cúng Tết Đoan ngọ tùy vùng miền mà biện lễ, nhưng không thể thiếu rượu nếp và các loại quả chua theo mùa. Mâm lễ thường là lễ chay, gồm:
- Hương, hoa, vàng mã.
- Rượu nếp (miền Bắc thường cúng là rượu nếp cái hoa vàng hoặc cơm rượu nếp cẩm).
- Bánh tro (của miền Bắc là loại bánh dễ ăn, dễ tiêu, ngon hơn khi ăn cùng với đường hoặc mật), bánh ú (của miền Nam).
- Xôi, chè.
- Các loại hoa quả (mận, vải, đào... cần phải có và rực rỡ trong mâm cúng.
Người dân miền Trung còn cúng thêm cơm rượu, chè kê (tùy nhà mà có cúng thêm thịt vịt).
Người miền Nam mâm cúng còn có bánh ú, chè trôi nước...
Sau khi cúng Tết Đoan ngọ thì mâm lễ được hạ xuống để cả nhà quây quần thưởng thức rượu nếp cho ký sinh trùng trong cơ thể bị say, rồi ăn thêm hoa quả chua chát để tiêu diệt chúng cùng các loại sâu bọ. Đồng thời thầm cầu mong vụ mùa mới được mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, nhân gian bình an, dồi dào sức khỏe...
Thời gian cúng Tết Đoan Ngọ
hời gian cúng Tết Đoan Ngọ chuẩn nhất là từ 11 giờ đến 13 giờ trưa.
Đoan có nghĩa là mở đầu, Ngọ là khoảng thời gian từ 11h đến 13h. Do vậy, lễ cúng Tết Đoan Ngọ nên được tiến hành vào giờ chính Ngọ (12h trưa) ngày 5/5 Âm lịch.
Nếu gia chủ không sắp xếp được thời gian cúng lễ vào khung giờ trên thì có thể cúng vào khung giờ 7h – 9h sáng.
Như Quỳnh(T/h)
