Quá khứ bi thương
Sinh ra và lớn lên tại xã Hưng Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình, gần Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, nên anh Nguyễn Văn Huy (40 tuổi) có khả năng đi xuyên rừng băng núi không biết mệt mỏi. Thậm chí, có thời điểm anh ở trong rừng mấy tháng trời để đi săn thú mà không về nhà.
Vừa tròn 20 tuổi, Huy cùng anh trai và 2 người trong xóm nghe lời rủ rê vượt sang Lào tìm kỳ nam và trầm. Nghĩ rằng đây là cơ hội đổi đời, đồng thời cũng tự tin về khả năng đi rừng của mình nên Huy đồng ý.
Không la bàn, bản đồ, thiết bị định vị, Huy và mọi người vẫn có thể băng băng đi chỉ với kinh nghiệm xác định phương hướng của mặt trời và các vì sao. Một tháng sau, anh em Huy sang Lào, đi bộ thêm 4 ngày để vào sâu trong địa bàn tỉnh Borikhamxay. Họ dựng lán làm chỗ trú ngụ tạm thời để đi tìm kỳ nam và trầm.
Những cánh rừng ở tỉnh Borikhamxay, giáp ranh với tỉnh Nghệ An, được giới tìm trầm tìm đến từ nhiều năm nay, do có nhiều cây dó già có khả năng tạo kỳ nam và trầm. “Kỳ nam và trầm mọc ra từ lõi cây dó, một loại cây thân gỗ cao 30 - 40m, có tuổi đời hàng chục, hàng trăm năm. Thứ nhựa cây có mùi thơm này rất có giá trị, bán được với giá rất cao”, anh Huy giải thích.
Trong một buổi chiều, khi trời đã sẩm tối, 4 người đang băng rừng để về lán thì bất ngờ có tiếng súng nổ. Biết rằng thổ phỉ phát hiện nên mọi người bỏ chạy bạt mạng. Anh trai của Huy bị trúng đạn tử vong. Huy và 2 người hàng xóm hoảng sợ, luồn rừng bỏ chạy và may mắn thoát nạn.
Phải tới tận khuya, anh Huy và 2 người cùng nhóm mới dám quay lại, lần tìm đến vị trí anh trai bị bắn. Họ đào hố, chôn cất người thanh niên xấu số, rồi tìm nơi an toàn để mắc võng ngủ.
“Mặc dù rất buồn nhưng không thể về trắng tay nên chúng tôi vẫn ở lại. Chừng một tháng sau, chúng tôi tìm được một ít trầm. Chuyến đó, tiền bán trầm chia ra mỗi người được hơn 2 triệu đồng”, anh Huy kể.
Chuyến đi rừng đầu tiên đầy đau thương, nhưng do nghèo, lại không có việc làm nên sau đó anh Huy tiếp tục quay lại Lào vài lần nữa. Đặc biệt, năm 2011, 4 người trong nhóm của anh Huy gặp may, mỗi người kiếm được hơn 200 triệu đồng trong một chuyến đi tìm trầm.
“Đó cũng là chuyến đi may mắn nhất, còn lại bình quân mỗi lần đi rừng 3 tháng nhóm chúng tôi cũng chỉ được vài ba chục triệu đồng. Còn riêng về anh trai, khoảng 2 năm sau, tôi tìm đến vị trí chôn cất để bốc mộ đưa về quê an táng”, anh Huy kể.
Bước ngoặt đổi đời
Cuối năm 2018, anh Nguyễn Văn Huy cùng nhóm 3 người thực hiện chuyến hành trình vượt rừng Pù Mát sang Lào thì bị kiểm lâm, biên phòng và lực lượng vườn Quốc gia Pù Mát phát hiện. 4 người bị xử phạt hành chính mỗi người 300.000 đồng về hành vi xâm nhập trái phép khu vực biên giới.
Bước ngoặt làm thay đổi nhận thức và hành động của anh Huy cũng bắt đầu từ đây. Khi 4 người nhóm của anh Huy đang bị câu lưu ở Trạm kiểm soát bảo vệ rừng Khe Thơi được ông Trần Xuân Cường, Giám đốc Vườn quốc gia Pù Mát đến gặp, hỏi thăm.
Ông Cường từng công tác ở Phong Nha - Kẻ Bàng nên hiểu rõ về khả năng đi rừng của những người tìm trầm này. Ông hỏi thăm thu nhập của các chuyến đi rừng tìm trầm, anh Huy bảo, mỗi tháng kiếm được 10 triệu đồng. Lúc này, ông đã ngỏ ý thuê 4 người ở lại bảo vệ rừng Pù Mát với mức lương 7 - 8 triệu đồng mỗi tháng.
Rừng nguyên sinh quốc gia Pù Mát có diện tích khoảng 94.000ha, trải dài ở các huyện Anh Sơn, Con Cuông và Tương Dương. Đây là khu rừng nguyên sinh có hệ thực vật và động vật phong phú của thế giới, được tổ chức UNESSCO công nhận là khu dự trữ sinh quyển miền Tây Nghệ An. Tuy nhiên, hiện nay các loại động vật ưu tiên quý hiếm như: sao la, voi, gấu, các loài linh trưởng và tê tê... đang bị đe dọa do con người săn bắn.
“Khi phát hiện nhóm của Huy, tôi lóe lên ý nghĩ thu nhận họ vào “biệt đội” giải cứu thú rừng. Khả năng đi rừng của họ rất giỏi, kinh nghiệm sống trong rừng cũng rất phong phú, không thể tìm được người nào xuất sắc hơn. Đặc biệt, họ quá rành rẽ mánh lới của lâm tặc nên làm việc sẽ vô cùng hiệu quả”, ông Cường nhớ lại.
Lời đề nghị này chỉ có 2 người trong nhóm là anh Nguyễn Văn Huy và anh Nguyễn Văn Hải đồng ý. Nhưng anh Hải cũng chỉ trụ được chưa đầy 1 tháng, sau một lần xin về quê thăm nhà rồi không quay trở lại.
“Công việc không quá nặng nhọc bởi tôi đã quen với sự khắc nghiệt của núi rừng rồi. Lương cũng ổn định chứ không bấp bênh như trước. Do vợ con vẫn ở Quảng Bình, cách nơi đây 300km, thời gian đầu vợ phàn nàn suốt, khuyên nhủ bỏ việc để về nhà”, anh Huy kể.
Thế nhưng, khi thấy anh em ở đây làm việc rất có tâm, có trách nhiệm, đồng thời cũng chán cuộc sống “lâm tặc”, nhận thấy công việc giải cứu, bảo vệ rừng và thú rừng này rất có ích nên anh Huy đã quyết định gắn bó.
“Với tình hình biên chế của lực lượng kiểm lâm không đủ thực hiện nhiệm vụ bảo vệ rừng ở diện tích rừng rộng lớn nên chúng tôi đưa ra giải pháp cần có một nhóm chuyên trách hỗ trợ lực lượng kiểm lâm trong hoạt động tuần tra bảo vệ rừng, đặc biệt là tuần tra bảo vệ các loài động vật hoang dã. Anh Huy là một trong những thành viên tích cực nhất. Nhờ có kinh nghiệm của một người đi rừng lão luyện, anh Huy và các thành viên trong đội đã giải cứu hàng nghìn con thú rừng nơi đây”, Giám đốc Vườn quốc gia Pù Mát nói.
Anh Ngọc
Bài đăng trên ấn phẩm Đời sống & Pháp luật số gộp 23+24+25+26+27+28+29+30+31+32
