(ĐSPL) - Huế nổ? t?ếng vớ? vẻ đẹp thơ mộng của dòng sông Hương, nét cổ kính của cầu Trường T?ền hay những lăng mộ uy ngh? tráng lệ. Thế nhưng, ngoà? sự độc đáo của cảnh vật là nét đẹp mê hồn của ngườ? con gá? xứ Huế. Đó là sự h?ền dịu, đằm thắm, nét đẹp đoan trang đã đ? vào lòng ngườ? và nh?ều thơ ca. Và vùng đất đạ? d?ện cho nét đẹp đặc trưng của ngườ? con gá? Huế là xứ K?m Long.
“K?m Long có gá? mỹ m?ều”
Du thuyền dọc sông Hương lên thẳng chùa Th?ên Mụ, chúng tô? được ngườ? lá? đò kể nghe sự tích câu nó? nổ? t?ếng một thờ? của vua Thành Thá? về vẻ đẹp của ngườ? con gá? K?m Long.
Cách đây hơn 100 năm, vua Thành Thá? cả? trang thành một ngườ? dân bách tính l?ều mình lên K?m Long tìm chọn quý ph? bở? trước đó ông đã được nghe nh?ều về nét đẹp của con gá? vùng này.
Ngườ? đờ? kể lạ? như bịa rằng, lục k?ếm khắp nơ? trong làng nhưng chẳng gặp được a? vừa ý, ông buồn bã ra bến sông và thuê một ch?ếc đò để về. Đò vừa ghé vào, mớ? bước lên, nhà vua trông thấy cô lá? đò đô? má ửng hồng rất có duyên.
Lòng ngườ? xao xuyến đến nỗ?, kẻ thường dân lộ nguyên hình bản tính của một bậc th?ên tử: “Nì, o tê! O có muốn lấy vua không?”. Cô lá? đò vộ? nhìn ông khách lạ hỏ? câu lạ đờ?, rồ? nó?: “Đừng có bậy bạ mà họ lấy đầu chừ!”. Lờ? dân dã bật ra lạ? càng thấy đáng yêu hơn, vua dấn tớ? và đổ? g?ọng: “Tu? nó? th?ệt đó, o có muốn lấy vua thì tu? làm mố? cho!”…
Câu chuyện còn dà? nữa nhưng kết cục thì a? cũng rõ, không lâu sau đó, cô gá? lá? đò K?m Long k?a đã vô Đạ? Nộ?, làm quý ph? cho ông vua yêu nước chống Pháp và cũng nổ? t?ếng là… “ông vua đ?ên”. Bảo rằng, câu chuyện đó bịa cũng không ngoa vì đã có tà? l?ệu nó? rõ ràng rằng, không phả? cô gá? lá? đò nào cả mà đích thị là ngườ? con út của Vĩnh Quốc Công Nguyễn Hữu Độ tên là Nguyễn Hữu Thị Nga là ngườ? đã theo Thành Thá? vào cung.
Kể đến đây xong, ngườ? lá? đó l?ền ngâm câu thơ: “K?m Long có gá? mỹ m?ều/ Trẫm thương, trẫm nhớ, trẫm l?ều, trẫm đ?”. Câu thơ đó gây ấn tượng mạnh, kh?ến chúng tô? phả? suy nghĩ và quyết định hành trình về mảnh đất huyền thoạ? này để tìm h?ểu về nét đẹp của ngườ? con gá? từng làm các vua chúa phả? “l?ều đ?” như vậy.
Tạ? phủ Vĩnh Quốc Công Nguyễn Hữu Độ nằm ngay bờ sông Hương, chúng tô? đã được anh Nguyễn Hữu Hồng Kỳ - ngườ? cháu của Vĩnh Quốc Công cho b?ết nguồn gốc của câu thơ trên. Ha? câu thơ để đờ? đó xuất phát từ cảm xúc chân tình của vua Thành Thá? kh? lần đầu t?ên nhà vua đến làng K?m Long, ghé nhà ông Nguyễn Hữu Độ.
Thờ? đó, Vĩnh Quốc Công Nguyễn Hữu Độ có ba ngườ? con gá? rất x?nh đẹp nét na, nổ? t?ếng một vùng. Vẻ đẹp của các cô kh?ến các vua thờ? bấy g?ờ phả? chết mê chết mệt.
Lớn lên, ba ngườ? con gá? của g?a đình Nguyễn Hữu Độ đều v?nh dự được làm vợ vua, cô đầu được gả cho vua Đồng Khánh, cô em gả cho em vua Hàm Ngh?. Ngườ? con gá? út Nguyễn Hữu Thị Nga lạ? có nét đẹp mỹ m?ều đặc b?ệt hơn ha? ngườ? chị, kh?ến vua Thành Thá? s? mê đến nỗ? thường xuyên đ? xe song mã đến nhà chơ?. Sau này, bà Nga cũng được vua Thành Thá? đưa vào cung, phong làm huyền ph?, s?nh hạ được ha? ngườ? con.
“Nó? về ngườ? đẹp có t?ếng của vùng K?m Long thờ? xưa không thể không nhắc nó? đến bà Ma? Thị Vàng (1899 - 1980). Bà đẹp không những đẹp về ngoạ? hình, mà còn đẹp trong cách ứng xử, lố? sống. Những ngườ? em gá? của bà đều nổ? t?ếng ở vùng này cả”, ông Cao M?nh Sơn, Phó chủ tịch Phường K?m Long g?ớ? th?ệu vớ? chúng tô?.
Tìm về căn nhà đặc b?ệt mà lúc xưa là nơ? cư trú của những ngườ? phụ nữ nổ? t?ếng một thờ?, đ?ều kh?ến chúng tô? ấn tượng là k?ến trúc đặc b?ệt của ngô? nhà. Căn nhà theo k?ến trúc nhà vườn nổ? t?ếng ở Huế. Phía trong nhà, bàn thờ của bà Ma? Thị Vàng được trang trí rất chu đáo. Thấy khách vào nhà, ngườ? cháu là ông Ma? Khắc Lưu (81 tuổ?) mặc dù đã tuổ? cao sức yếu nhưng vẫn cố gượng dậy đon đả mờ? khách vào.
Trong buổ? nó? chuyện, ông hầu như không nó? được nh?ều vì những những cơn ho l?ên tục, thấy vậy ngườ? con tra? tên Nhất l?ền đ? vào trong lấy ra máy gh? âm nhỏ rồ? nó?. “Bố tô? là ngườ? duy nhất trong g?a đình sống cùng thờ? vớ? bà h?ện còn sống. Đợt trước thấy sức khỏe của ông yếu đ? nh?ều, nên chúng tô? đã quyết định lưu lạ? toàn bộ cuộc đờ? của bà bằng cách gh? âm để làm tư l?ệu sau này”.
Bà Ma? Thị Vàng s?nh ra trong một g?a đình g?a g?áo, từ nhỏ bà đã được bố mẹ thuê thầy về nhà dạy r?êng cho bà, nhờ bản tính thông m?nh có sẵn và sự chịu khó học hành nên ngườ? con gá? tên Vàng không những có nét đẹp đoan trang mà bà còn nỗ? t?ếng là ngườ? học rộng tà? cao.
Năm 1915, vua Duy Tân trong một lần du ngựa qua nhà ông Ma? Khắc Đôn đã gặp nhóm th?ếu nữ đang chơ? ngoà? sân, trong đó có Ma? Thị Vàng. Nét đẹp của cô gá? tuổ? đô? mươ? đã thu hút nhà Vua ngay từ cá? nhìn đầu t?ên.
Hôm sau, nhà vua đã ngỏ ý vớ? ông Ma? Khắc Đôn rồ? mờ? ha? bà có uy tín trong tr?ều đình cùng một số th?ếu nữ lên thăm và xem mặt Ma? Thị Vàng. Sau kh? xem xong, tr?ều đình đồng ý và tổ chức lễ nạp v?, đồng thờ? cung tế cho g?a đình những đ?ều cần th?ết nhất để chuẩn bị cho ngày lễ cướ?.
Đầu năm 1916, đám cướ? d?ễn ra long trọng suốt một tuần lễ, bao gồm quan chức trong tr?ều đình, họ hàng và bà con hàng xóm. Đó không chỉ là n?ềm vu? mừng của g?a đình ông Đôn mà còn là n?ềm k?êu hãnh của làng K?m Long.
“Tất cả là nhờ dòng sông”
Phường K?m Long là một phường nằm phía Tây thành phố Huế, bên bờ Bắc sông Hương. Trước đây là thủ phủ của các chúa Nguyễn Đàng Trong. Địa danh K?m Long (Rồng vàng) từng được b?ết đến vớ? sự k?ện năm 1636, kh? chúa thượng Nguyễn Phúc Lan dờ? thủ phủ từ Phước Yên về K?m Long và xây dựng một “đô thị lớn”. Đây là lần đầu t?ên một đô thị được xây ven bờ sông Hương.
51 năm là thủ phủ, ngay cả một con ngườ? đây đó từng trả? như Alexandre Rhodes cũng phả? mô tả K?m Long như một thành phố lớn có phủ chúa khang trang, nhà cửa x?nh xắn, phần lớn làm bằng gỗ vớ? cột kèo chạm trỗ t?nh v? và nhà nào cũng có vườn. Lịch sử gần 400 năm phát tr?ển để lạ? một “thương h?ệu” K?m Long găm sâu vào lòng ngườ?: đình K?m Long, cầu K?m Long, chợ K?m Long, bến đò K?m Long… và cả gá? K?m Long nữa làm mê mẩn vị vua phong tình Thành Thá?.
Nó? chuyện vớ? chúng tô? về nét đẹp của con gá? vùng K?m Long, ông Ma? Khắc Lưu tâm sự: “Gá? K?m Long đẹp có lẽ nhờ nguồn nước lành của sông Hương và những vườn cây trá? xum xuê từ những ngô? nhà vườn đặc trưng nơ? đây”.
Không những vậy, cư dân nơ? đây là những danh g?a vọng tộc nên nếp ăn, cách nghĩ, sự hành xử cũng nền nã, g?a phong. Con gá? K?m Long thờ? xưa không những nổ? t?ếng về nét đẹp, ngoạ? hình mà còn trong cách ứng xử, lố? sống hằng ngày.
H?ện nay, K?m Long cũng là nơ? tập trung hầu hết các phủ đệ của họ hàng bên vợ các vua nhà Nguyễn như phủ Đức Quốc Công Từ, phủ Vĩnh Quốc Công…
Mặc dù g?a? thoạ? nổ? t?ếng: “K?m Long có gá? mỹ m?ều. Trẫm thương, trẫm nhớ, trẫm l?ều, trẫm đ?” đã có từ lâu, thế nhưng đến nay vùng đất này vẫn còn g?ữ nét đẹp r?êng của mình. Bằng chứng là kh? tìm đến mảnh đất này, chúng tô? bắt gặp rất nh?ều “mệ” mặc dù đã cao tuổ? nhưng vẫn g?ữ nguyên nét đẹp r?êng trên khuôn mặt. Đ?ều đó được thể h?ện rõ trong ánh mắt và nụ cườ? của họ đố? vớ? các vị khách lạ và ngườ? đố? d?ện.
A? mà không mê cho được? Trước kh? ra về, một ngườ? dân đã nó? nhỏ vớ? chúng tô?: Con gá? K?m Long vớ? đô? mắt đen to tròn, ánh nhìn đa tình nhưng lạ? phảng phất nét lạnh lùng của ngườ? con gá? Huế, dáng ngườ? mảnh khảnh, tóc dà? ôm trọn bờ va? thì a? mà không mê cho được. Và dù có m?êu tả thế nào đ? chăng nữa thì nét đẹp của con gá? K?m Long một thờ? sẽ mã? là nét quyến rũ r?êng chỉ có ở Huế mộng, Huế mơ. |
K?m Long – Loan Nguyễn
