Tam Quốc là thời đại mà anh hùng hào kiệt xuất hiện nhiều như tinh tú trên trời đêm. Họ đều có tài trí hơn người nhưng lại mang trong lòng chí hướng khác nhau. Và một trong số đó là Tuân Úc.
Tuân Úc ra đời năm 163 tại Dĩnh Xuyên. Chữ "Úc" trong tên ông có nghĩa là "văn chương rực rỡ". Ông là một đại mưu sĩ và công thần trong chiến dịch thống nhất phương Bắc của Tào Tháo, được ca tụng là "Vương tá chi tài". Tào Tháo rất coi trọng và gọi Tuân Úc là "Ngộ chi tử phòng", ngầm ví Tuân Lệnh Quân như là Trương Lương giúp Hán Cao Tổ dựng nghiệp trước kia.
Tuân Úc là người trực tiếp quy hoạch, triển khai sơ đồ thống nhất phương Bắc và lộ trình quân sự cho Tào Tháo, nhiều lần chỉnh sửa phương án chiến lược mà được Tào Tháo khen thưởng.
Sau khi đưa Hán Hiến Đế về Hứa Xương, Tào Tháo trở thành Tư không, còn Tuân Úc được phong làm Thượng thư lệnh, phụ trách cai quản việc hành chính trong triều đình. Trong khi Tào Tháo mang quân đi chinh chiến khắp nơi với các chư hầu thì Tuân Úc luôn ở lại trấn thủ Hứa Xương và thu xếp chu toàn việc ở hậu phương. Đồng thời ông cũng luôn là vị quân sư tài ba đưa ra các quyết sách cho Tào Tháo.
Tài năng của Tuân Úc không kém gì Trương Lương đầu thời Hán. Thế nhưng, Trương Lương và Hán Cao Tổ có thể đạt đến mức vua tôi đồng lòng, còn Tuân Úc và Tào Tháo thì không.
Khi quyền lực ngày càng mạnh, tham vọng của Tào Tháo cũng ngày càng lớn. Ông không còn muốn làm bề tôi của nhà Hán mà muốn xưng vương. Điều này khiến Tuân Úc không hài lòng. Ông nhận ra Tào Tháo quả thực đã thay đổi và việc việc đứng ra phò tá nhà Hán bấy lâu hóa ra chỉ là chiêu bài.
Do Tuân Úc ngăn cản nên việc xưng hiệu của Tào Tháo đành phải tạm hoãn. Điều này vô tình tạo ra khoảng cách và mâu thuẫn ngày càng lớn giữa Tào Tháo và vị quân sư tài giỏi Tuân Úc.
Năm Kiến An thứ 17 (Công Nguyên 212) Tào Tháo dẫn binh đánh Tôn Quyền ở Nhu Tu. Không như thường lệ, lần này Tào Tháo quyết định không để cho Tuân Úc ở lại trấn thủ Hứa Xương mà điều ông đến huyện Tiêu giữ chức Quang Lộc, mục đích là muốn tách rời Tuân Úc ra xa với trung tâm chính quyền.
Tào Tháo sau đó lệnh cho Trình Dục mang một hộp quà rỗng đến tặng cho Tuân Úc. Nhận lấy hộp quà rỗng không lâu thì Tuân Úc quyết định tự sát.
Cái chết đột ngột của kỳ tài như Tuân Úc đã gây ra nhiều ý kiến tranh luận đối với các nhà sử học. Theo đó, sử gia Trần Thọ, tác giả của Tam Quốc chí, cho rằng Tuân Úc do quá lo lắng mà chết. Trong khi một số ý kiến khác nhận định Tuân Úc thừa thông minh để nhận ra hàm ý của Tào Tháo khi gửi hộp quà rỗng là muốn ông tự phán xử mình, vì bản thân hiện giờ ông đã trở thành hòn đá ngáng đường.
Sau khi Tuân Úc qua đời một cách bí ẩn, vào năm 213, Tào Tháo đã ép Hán Hiến Đế phong mình làm Ngụy Công. Đến năm 216, Tào Tháo lại tiếp tục ép Hán Hiến Đế ra chiếu phong mình làm Ngụy Vương.
Nếu như Tuân Úc lựa chọn theo phe Tào Tháo một cách triệt để, nhiều khả năng sau này cũng sẽ không có việc Tư Mã Ý soán quyền, khiến cho bao cơ nghiệp tranh bá thiên hạ của Tào Tháo đều dâng vào tay người khác.
Mộc Miên (T/h)
